Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 31

Namumu'tan na parabasa,
Nasapar mo an sarong bulan ki mga rawitdawit hali sa mga Bikolanong Parasurat sa bilog tang rehiyon. Sa pagtumba kan bulan kan Agosto, an bulan kan mga tataramon, ini na an hudyan na pagluwas kan An Satong Kakanon sa Aro-Aldaw para sa taon na ini. Kuta naipadayaw ko saindo an gayon buda birtud kan Bikol, an satuyang padabang tataramon. Kuta nabasog ko an saindong mga daghan buda hutok kan karangahan kan satuyang kultura buda pagkanitawo. Kuta napukaw kan mga rawitdawit na ini an saindong pagmawot na alingon an sadiring tataramon. Sa sunod naman na pagturuparan. Mabuhay an Bikol!

JAIME JESUS BORLAGDAN
Imperyo


Nag-aapod an emperyo
Maghirinanyog kamo.
Dulo na su mga tawo
sa dai pig-abot kalayo.
Gera sa dagat buda paros
bumulig, umagap an gabos.
Isaragang an sadiri
kamong nasa periperi
ta pig-aagyat an tahaw
kan mga pararawraw.
Huning mga tagalugtok
na dai pig-abot kan dalugdog,
may gana pang maghagunghong
sa ugay tang pasabong
 elektronikong pan-arat
kaisipan na pandurat
sa dunong sinayumahan
orgulyong pakigtagasan

An sinaro muya buhangon
an nasyon muya bangaon,
kaining muyang sumadiri
bumuhi sa demokrasi.
Banderang sinaluduhan
muya ninda kuspaan,
simaron na tagalugtok
sindang layas sa moog!
Satuyang tataramon
habo ninda sawodon
ta su sagugurang nanggad
an muyang paurugon!

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 30

JU. RAFAEL BELGICA JR.

Kwerdas kan osipon

Banwa
sa pamitisan kan bukid
sa duru'ngan kan dagat
diit-
diit
na natitipak an tagas

na tinao kan gapo,
diit-
diit
na narurupo an kinang
na hinugasan kan asin

Dai na pagtaram.
an saimong rawitdawit
natipon na, halat an
kalayong mamakot
tanganing mamati
pati kan langit,

Banwa ko, ngonyan.

Dai na pag-hiro
an saimong ladawan
tiniktik na sa daghan
kan pinandungan,
dai na naghalat
tanganing umugat
sa daga.

Ngonyan, banwa ko.

Baya kun napupungaw,
kikibliton ko an kwerdas
kan saimong osipon.



p. 18, Pagpanday (Mga Rawit-Dawit ni Juan Rafael Belgica, Jr., 2011)

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 28

GOLDIMYRR REPOLLES

Pagpukaw sa tataramon sa bagong panahon

diit na birik na naman sana,

ang orasan masilbato na

sa katahawan kan banggui

giraray mapupukaw

ang mga ideyang hinihidaw

sa otro magkakaharagilap

surunudan maipapralastar

mabibilog an mga tataramon

na kun bako liwanag sa diklom

magkukulay na mainit o malipot

sa itom na interface kan netbook

na kabanga naka open an Facebook

kabanga naka bukas an MS Word

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 28

FREDERIC MAURICE LIM

Mga 5 Kilometro nin Kulog nin Buot

Dai ko aram kun sain na ako nakaabot…

Pigbayaan ko sana na maghadok

An tagiti sakong alimpuyo,

Pigbayaan ko sana,

Dai na akong labot.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 27

LETICIA CATALAN
Na baktin ka


Ano nang durudara mo an?
Gari nang kamoteng binaklasan
Nata ta burubaktot pa?
Sanggatus na dupang kadimalasan
Tonong na ngani pag-olmong sana
Ngani an grasya masalod mapasaimo man
Nata nagsaen ka kan nagsarabwagan
Kaining mahiwas na isip asin kagayunan
Uya na si apo' mo igwang pabalon
Sinalop na utang buda pabutog na osipon

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 26

VIC NIERVA


 Duon  
 
DIGDÍ ka. Dagos na. Sige na,
gilídan ngùná 'yan mga burak
na tinaó nindá saímo ta bakô
man ikang istátwa kan Mahál
na Birhén na binábasang-básang

kan mga solterítong iyán na
daíng ibáng naáaráman
kundî an magkáwat saná kan
mga badíl-bádil na regálo
kan saindáng mga inâ

kan Paskó. Dagos na. Daí ka
mag-alangán. An taróm kan hilíng ko
bakô nanggád para saímo kundî tangáning
alawón sindá pasíring
dumán,                                     sa harayô. Dagos.

Sige na. Dagos na. Daí ka na
nganì magngalás diyán sa antígong
pintúan saká sa bronseng siradúra
na 'yán. Nagkabarakál ko 'yan
mga 'yan sa inot kong suwéldo

sa unibersídad. Halóyon na idtóng
marháy—daí mo 'ko pagngirítan.
Dagos. Tukáwi bayâ, diyán,
d'yan sa kolór-lúmot na sofá
na pinilì kan inot kong nobya—o

agómon?—para sakô, para digdí.
Ay, ta sa ibáng aldáw ta na sindá pag-
uláyan, iyó?                           Iyó,—hahaha!
—sige saná—sagkód matíon mong
akò ka digdí. Daí ka ninigaran

sa sakúyang haróng, dawà patong-
pátong na an mga pintúrang ikinolór
sa lanób kainí; tadtád naman patí iní nin
mga pakong sàbítan badò, kalsón, paha,
kopyâ, kuwádro, kadákol pa. Daí taká

ngùná tatàwán inómon, atyán na; na-
mirindál pa saná man kitá, saká malípot
iníng pagkahápon. Anó ta daí naóontok
an huyom mo? Akó o iníng haróng ko?
Ay, kuahá na an libró ta adálan ta na.

Kun gustó mo, hubáa ngùná an sapátos
mong nagrorósas arog kan saímong
mga ngabil, tangáning mahayaháyan ka.
Saímo ngunyán 'yán sakóng sofá.
                                                  "May anghél,"

sabi mo kan biglá kitáng nagtunínong.
Nagsabátan dagos an satóng mga matá. "Iyó,"
sabi ko, "totóo an anghél na 'yan," kasabáy
an paghúyom. "Bayáan taká ngùna, ha."
Linamág      mo      pa      akó      nin      hilíng.

Nagkákaidád na an inómon mong nasa pitsíl,
igwá nang hapín-hápin na yelo, manàgóm na
an rinúnot na sitrús asín mansánas. Tamang-
támang panápos sa saímong pagbása, huli
ta mapapahà ka                         kaiyán.


24 Agósto 2011, Siyúdad nin Naga

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 25

ELIAS BELGICA JR.                                                                                                                                                       
Balakwitan


Sadayot na kasku kung ini hilingon
nagpapataw-pataw sa dagat na hararum
duwang dakulang butong sa saiyang mag-inibung
na naghihinimbang ngani dai bumolokon.

Tigtungkas kaini dagat na mahiwasun
darakulang hukol ini minaurun
garu tabog na hinang kan wala-toong sagwan
daing pakiaram maski sain makaduman.

Daing siguridad banwit makasubad
tapok digdi, tapok duman kan banwit na mailyab
maski sadit na sira dai na tigsayng
ta pansugpon sana sa saiyang pagkakan.

Kalbaryu kan buhay dai na tig-inda
mabuhay sana sa kinaban na maugma
tighahalat-halat adaw sa pagkaaga
na magtatao ginhawa sa palibut nya.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 24

LENI VALLERIANO

Iluy-iluy*
i.
Pigpupurot mo kun nagkanugad an mga dahon kan aldaw
na nakaagi,
an raging na halakhak kan saimong pagkaaki
na kayang magtaklub
sa saimong nagdidiklum na pagisip
kun pano magpahulpot ki makakaon
kan saimong mag-ina.

Pag halaba an aldaw,
Iluy-iluy an paborito mo kaitong kawat
na minatukdas sa iraya pasiring sa ilawud.

ii.
Pigpupunas kan saradit mong tumak an nakabalandrang
sikretong banga sa dalan kan saimong baryo,
kan mga may-igwa asin dai.
An alpog na minadukot sa saimong angog
nagkukorteng krus, dugi na masalbar
sa saimo tangani dai ka mawara,
pagagi sa may higanteng pili
naninilo nin liog.

Tinandaan kan haraphap mong bitis an mga agihan
pasiring sa kuru-kadlagan
nin mga batag asin kabute, nin mga berdeng gulayon,
kan masakrap na mga dahon
na nagwawalat nin dagta o kun minsan saluksok
sa saimong guramoy.
Hilera nin lakbog na bayawas pagkatapos
asin linsa, uraro kataning an berdeng balagon
kan kamoteng tagaligtas sa pamanggihan
sa palad nin tikapo.

Pagluksot kan bitis mo sa palitada,
na sentro kan pambangging mga engkantada,
an tandanan sa kaakian nin supas na turutalinga
matapos maganduyog sa aurora
para kay Nuestra Señora de Salvacion.

Diretso eyu an dalan sa puerta nin baybay nin Alola,
kan pulang dagat na minalansa sa takla kan mga lantsang
nakakua nin estada sa Mayon Docks.
Sa ilawud nagkukurahaw an mga tawo,
daing tawas o hilot ni Tya Kadying an makakarapas parayo
sa aninong minaluok asin nagkakawat sa sintido
kan mga aking nalamos sa tubig kan meningitis.

iii.
Iluy-iluy an nagtugdo saimo na daing sirbi
an muhon, na kayang maglumpat
sa natad, riprap, salug, kadlagan
gamit an pakpak nin sadit na mga bitis kaiba an saimong mga kaapil,
pasiring sa teritoryo kan taya,
gwardyadong tumakan na gapo
sa natad na pano nin kalibubog asin gumamela.


*Sarong kawat na garo tumbang-preso, pero imbes na lata, gapo an gamit sa kawat na ini,
asin dapat ubuson na madakop kan tayang grupo an gabos na kaapil sa balyong grupo nin paradalagan tanganing makakua ki sarong punto sa saindang pabor.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 23

NILES JORDAN BREIS

Kurabkutab

I

arog kan ki Layalitod

an saiyang pagtubod:

        an lambang rawitdawit--

        nakakabolong

        nin kalenturang malaryal.

        makapagalon sa kapinonan

        an paghalhal-ayam,

        garo daing katapusan.

        pabalik-balik man

        an ramusakang takig kan panga

        dai haros mapugulan.

an dagos minapapundo:

        bakong tataramon kundi dibuho

        nin apalugpatig na lamok--

        malisyahon na tolos tinalpi

asin an tanog,sabi pa ni Layalitod:

may doros,may doros na nagisi.

II 

sa suanoy na paukod

na”tubig sa rikan-rikan,

dai nauuranan”,

ini an saindang kasimbagan:

natong.

tama.nin huli ta

an hiling ninda sa bagay-bagay…

sarong marahon na dahon.

iba man an satong balobagi.

kun liog an bilog na kinaban,

mas makolog an naghahalnas

na pagkakatuok;

dai man nin grasa an kamot

na bago pa nakamate

nin halabaon na pagkamundo,

suminalo nin tagdo

hale sa atop na lumaon.

saro sanang tagdo

na dai mapapangaranan

an maimbong na pagkatoninong

maski ini pa an nasa isip:

kun minsan,

an nadumog na namomotan

pipasangli muna bago ikulgan.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 22

Myra C. Rapsing

GINAHIDLÁW AKÓ

Sa hutík sang narra

Kun gab-i, samtáng

Ginaduyan siní ang mga sal-íng,

Sa libagon namon nga sulóg

Nga ang pamalò amo ang nagapukaw

Sa amon kon kaagahon,

Sa pagbinaisay sang duhá

Namon ka idô kon diin sa ila

Ang mauná magkaon sang panyaga,

Sa mahipos nga mga tinagâ

Sang isdâ sa subâ nga amon

Ginapaliguan kag ginalabhán,

Sa pagsiniyagit sang amon

Mga pato kay ginatiid silá

Sang kuríng sang pihák-baláy,

Kag sa gahod sang mga ilagâ

Sa amon nga kusina samtáng

Ginakitkít nila ang mga sako

Sang humáy—

Ginahidláw akó: bangód

Dirí sa evacuation center,

Ang akon gid lamang

Mabatian amó ang mahipos

Nga singgít sang abuhón nga hangin

Pagkatapos nga nagngurob

Si Mayón kag nagpatulò

Sang iya nagabaga nga laway.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 21

Karla S. Jerrera

PANGADYÎ

Mga kandilang waráng pugkót an sakuyang sampulong guramóy

Lain lamang makagumos sin anumáng nakapagal

Peró milagro an nagiginibohán pag nagharadukan

Kaupód an mga saradít na matáng sing itúm sin pili sa kagayunan

Na nakatangad asín inaabót an bulan kay muyá maghagad

Sin kalayo para mapugkotán na an nakimaluoy na mga kandilà

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 20

Marijo E. Gracia

LOLO

Luhà, iyó saná ang naitaó ko

Sa mga aldáw na yaman na

Ang kada saróng hangos.

Warâ akó nagibo na pwede ipabalon saimo

Para sa panahón na daí mo na kaipuhan bilangon.

Ang kamót na nangataman, daí nang lanit.

Ngunyán nakagugóm dawà bukahón.

Salinggaya sa matá na daí nang kináng,

Napapanô ki kamunduan.

Indá kung makalingáw akó

Sa pagbasol na namamatian.

Luhà bakô sa pagmundô kundî paghinayang.

Anú pa man?

Dagâ, alpóg, naagaw ka na.

Daí ko nagibo su dapat iyó kâto.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 19

Rachel de Marquez

BURAK SA GILID KAN SALOG

Taás-babâ an pag-angos kan salog.

Sa diít-diít na pagdutâ sa layog nin katurugan,

Sa pagrusdós kan tubig,

Sa pagsunód kan matá,

Makikitá saróng burak nin kagayunan.

Burak na pirit tig-aabót kan tubig.

Tubig na namumundò,

Sa paghimatì kan hamót na pairaróm.

Sa panáwn kan pagrumirom,

Arog siguro kainí pirmi an pangyayari,

Panáwn na magtig-abután sindá

Maskí arám ninda ibá an para sa kada sarô.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 18

Mary Ann M. Delima

PASYÓN

mag-agang

pangadyî

tingog

na

nangangakì

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 17

Ma. Cristine B. Dejumo

MASITAS

Kadamún pananúm patalibud sa amon baláy

Kay si lolo mahilig magtanúm.

Una, nakità ko an pisóg na ginlubóng.

Tapos, pagkapirá kabulan, nagdakô an pisóg matabâ

Kag damún dahon.

Pero si lolo dilì ko na nakikità na ginabunyagán

An pisóg na dumakô

Kay adtó nakahigdâ siyá na bagán nagakaturog.

Guráng-gurang na si lolo kay damún ugát

Sa kamót kag putî na an buhók.

Kasabáy san iya pagkaturog an pagluyos san masitas.

An sabi ni nanay, si lolo daw bagán masitas.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 16

Christoper Cordero

BULÁN-BULANÁY

Sa kada dakúp-dakupán,

An nabibilín daw napapaig

Tag kun gapiyóng-piyongán

Gasambít san tigbák, buang, parapiyong…

Bag-ó magkaripas, magpakupkóp sa dolóm

Sa patintero kun bilóg an bulan

Tag nakaalóg san papatagduón

          sa dutà,

Gabuyó-buyó, may bantáy man o warâ;

Peró nano kun baláy-balay na

          an ginkakanam,

Dilì na pwede mangín bulán-bulanáy?

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 15

Dianne Bisoña

BULANG

Binutbót últimong séntimo

Na nakapamurungkuan.

Dakulâ ang pagtubód

Sa puláng bangkás na kapót.

Sabáy sa paglayog kang

Saiyang magayón na pakpák,

Luminayog man an timuon

Na sa lamesa kutâ atsyán itutulod.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 14

Lea Victoria T. Cabaltera

SARI GIBO AH BALÚY MO?

Usád na aldów si Buboy námuya sa anúy.

“Ate, bídun mo mga anúy. Lang gantíng kadakul!”

“Amo, Boy. Kadakúl talaga.

Tibaad usád na aldów kaabáy mo na sirá.”

Napasilóng na si Boy. Sa isip niya,

“Dirî patí ta ah ipababaloy ko semento bukúng kawúy.”

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 13

Lean B. Balucio

AN LAAD KAN KANDILÀ

An laad kan kandilà nagkikimát-kimát.

An kinô na nagkakawat sa lamisa,

minasurók asín minangatngát.

Bigláng kuminaripas sa pag-abót kan

kutíng na nagpistá sa nakaluwág.

Peró sa ikós waráng nagsikâ,

sa pagkakán, waráng naghirô.

Maagá na kan napaltók an kandilà,

Peró an lamisa asín an dugô sa salóg,

daí nahirô, daíng naglinig.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 12

Regina Rose B. Atole

BURADÓL

Nakisabáy an parós sa aldáw na idtó.

Napugtô an luhóng tsinelas.

Rinibong amorseko an nagdukót sa kalsón.

Peró daíng girà ki pagál sa pandók ni Poy.

Nakatangad sya sa langit.

Nagbirinúd na an liog nya.

Daí na iníng kaso.

Marháy an pagluwás kan daplós.

Nakapalipot sa daghán.

An manipís na tansî nagsisilyáb sa kamót nya.

Naglalayog na sya.

Daí natatakot sa halangkáw na nadumanán.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 11

Janica A. Añonuevo

PAINITA PA

malain an ayóp kan parós.

solidóng braso na nagduduon

sa nagagabatán nang abaga.

pwersáng napatalikód, napatîwid

mantáng padiít-diit na pigtutukláng paarayô.

sige, ayóp pa.

ayóp lang hanggáng mapagál ka,

tà an buót ko garô tig-aamakan na baga.

pag tigparaayop, lalong minainit.

minakalayo.

daì matunóng

hanggáng magíng abó.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 9

Jennelyn Zamora

AN PARABUYONG DANGAN KATOLIKO,

SARÔ MAN SANÁ

An arak na kulór ihì

Sa silág na baso,

Tigahalè an pagkabuyong

Kan sakóng mga pangiturogan.

Pangiturogan na nagaburubayle

Sa hampangan ko

Dawà des oras na ki banggí.

Garú bagá tigsusudyâ

An kusóg kan libog ko saindá.

Sa hampáng ko, saróng Katoliko.

Imbés na ipahid sa angog

An benditadong tubig,

Tigadarak nya padumán

Sa kagadanan.

Kagadanan na halóy

Na nyang tigapangadyî

Sa kulór ihì

Na benditadong tubig.

An sarô ming huróp-hurop:

Masalbár.

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 8

FRANCES GRACE JETOMO

Disgrasya

Natumbá sa tinampo an dakulà na trak.

Tagilíd na nakahigdâ sa halas na semento.

Dugô an upá na nagkaralat sa tuláy.

Nagpurundó an mga lunadán.

Nakalinyada na bagá an dapit harayô sa sementeryo.

Isád-isád sindá naglabáy.

Sabáy haprós sin hangin sa trak na nagadán sa dalan.

Sarô lang an hapót sa gabós:

Nano daw an mensahe halì sa langit?

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 7

EDUARDO UY JR.

Sugot
i.
San nakamatá akó,
kaabay ko na an lawas mo.
Nano sa paghunà mo

an pangaran ko?
Intiro diní ampón

na pinarades man lang sin libog.
Niyán, ikáw an kapades ko.
Dirì ka magtubód

sa inkakalat na istorya sin halas,
na akó daw halì sa pamilya sin alpóg.

Peró arám ko iní:
unusbóng ka lang halì
sa akò kamunduan.

Kaná diní, tutúkduan ko ikáw
sin bag-o na surumaton.

Kaputí akó
nan sabihon mo—lamán.
Hilwasá. La-man.


ii.
Nano an ingagaran ta
sa lamán na nagtatagò sa irarom
sin atò panit?

Nano an ingagaran ta
sa pagkimbíg sin imò piad
mantáng impapaknit ko

an imo pagkainosente?
Nano an ingangaran ta
sa pagpiyong sin imo matá

na malín nasusuriaw
sa pagsabog sin warâ ngaran na sunâ?
Nano an ingagaran ta

sa hulós na dilsò sin imo dilà
pag nadudukután an akò kalág?
Nano an ingagaran ta

sa nabibilín na namit sin danggá?
Nano an ingagaran ta
sa pagdihanlas nan pagpurupot

sa sulód mo sin akò guramóy
na malín an Halas na nag-aagurò,
kasal-an iní, oh kasal-an iní, oh kasal-an iní?

Nano an ingangaran ta sa dyos
na nagpalayas sa atò didto
sa langit na wara kapangapangaran?

Agosto: Ipagrokyaw an Sadiring Tataramon, Gamiton, Padanayon: Rawitawit Nu. 6

SARAH PAULINE I. NAMIA

Ladies Powder Room

Magayón na ngaran

Para sa iihian

Peró waráng tubig

Raút ang pintuan

Dà ka man maginibó

Tà warâ namán ibáng adunán

Kayâ ang mga babáy

Surûsúan

Gurumulan

Naga-ihî

Naga-palít

Kiná magapulbó

Magasukráy

Magpágayon

Na nakapitúng

Sa purusâ nang salmíng

Na piggigibong biták-biták

An saindáng awúng